Peter Korver | Amsterdam - Fine Art Interiorworks : HISTOIRE NATURELLE

Vijf nieuwe schilderingen voor de entree van Herengracht 40

> > > To read this article in English, Please click here < < <

Een monumentaal grachtenpand uit 1791 met een bijzondere geschiedenis, herbergt sinds kort een serie schilderingen van Peter Korver. Het werk is uitgevoerd in opdracht van de huidige bewoners, en feitelijk zijn zij en hun gasten ook de enige die van de schilderingen kunnen genieten.

Herengracht 40 - Amsterdam

Residentie van Charles François Lebrun
Napoleons Gouverneur in de Nederlanden

Hoofdkantoor Nederlandsche Handel Maatschappij ( Huidige ABN-AMRO)

Bibliotheek Athenaeum Illustre

Herengracht 40, Hoewel de interieurs van dit Louis XVI grachtenpaleis tamelijk goed conserveerd zijn was de entree na een aantal verbouwingen,

zeer sober en wit. De bewoners van het pand, Jos en Lieke Koets en mr Aart en Brigitte Heering nodigde Peter Korver uit om de geschiedenis van het pand te verwerken in een aantal nieuwe schilderingen voor de entree.

Herengracht 40 in Amsterdam was vanaf 1810 de woning van Charles-François Lebrun, Napoleons Gouverneur, en destijds de hoogste autoriteit in Holland..Het pand wordt sinds 1996 opnieuw als woning gebruikt, nu opgedeeld in diverse appartementen, en hoewel er in de bijna 200 tussenliggende jaren meerdere instellingen waren gevestigd en het adres meer dan eens een centrale plaats in de geschiedenis in nam, vermeldt een naambordje bij de entree nog steeds ‘Residence Lebrun’. De huidige bewoners wilden de lange, kale entree hal die na enkele verbouwingen was ontstaan, wat meer rijkheid, ornament en ruimtelijkheid teruggeven. Verder wilden ze graag dat met name de relatie met de Franse tijd naar voren zou komen. Ze vroegen kunstenaar Peter Korver hier vorm aan te geven. Het werd een project van een aantal jaar.

LE ROI DE RÔME

Histoire Naturelle I - Met het portret van Napoleons zoon

Nieuwe muurschildering en een plafondschildering in Herengracht 40

Een beeld van bijrollen

Korver heeft niet alleen Lebrun, Napoleons ‘plaatsvervanger’ in Nederland vereeuwigd in de gang van Herengracht 40, maar ook Napoleons broer Lodewijk - Koning van Holland - en Bonaparte's enige zoon die hij ‘Koning van Rome’ had gedoopt. Lebrun in een drieluik, de andere twee in een enkel schilderij. Napoleon zelf, de duidelijke schakel tussen de drie, is bewust niet in beeld gebracht. Korver: “ Uiteindelijk is door de keuze voor ‘de Zoon’, ‘de Vriend’ en ‘de Broer’ een veel spannender - omcirkelend - beeld ontstaan. Een beeld van bijrollen.”

___________________________________________________

Als classisist op leeftijd die in zijn jongere jaren Homerus nog had vertaald, was Charles François Lebrun überhaupt geen staatsman. "Hij was niet op zoek naar macht, het was de staatsmacht die op zoek was naar iemand als hij" staat over hem geschreven op een herdenkingsmedaille uit de latere 19e eeuw. Hoewel in Nederland nog steeds gerespecteerd om zijn zorgvuldig bestuur en hervorming van staatsinstellingen, trok hij zich in 1813 gedesillusioneerd terug op zijn Franse landgoed, waar hij in 1824 overleed. Louis Bonaparte werd op bevel van zijn broer onverwacht koning van Holland in 1806 . Hij hield niet van de Nederlanden maar besloot, uit respect voor het ambt er het beste van te maken. Tweehonderd jaar het onderwerp van anekdotes en pesterige citaten kunnen niet verhullen dat zonder zijn persoon en zijn werk aan het centraliseren en moderniseren van het Nederlandse staats-apparaat, de vorming van een Oranje-monarchie in 1813 vermoedelijk ondenkbaar zou zijn geweest. Als gevolg van meningsverschillen met Napoleon vluchtte hij in 1810 in ballingschap, Later zou hij zich in Italië vestigen, waar hij in 1846, in Livorno overleed Twee jaar later zou zijn in de Amsterdamse jaren geboren zoon verkozen worden tot president van Frankrijk, een president die zich nog weer twee jaar later zou laten kronen tot Keizer Napoleon III. Le Roi de Rome was napoleons enige zoon. Niet lang na zijn geboorte werd hij door zijn moeder Marie Louise van Oostenrijk, naar Wenen gebracht. Hij overleed aan tuberculose in Schönbrunn als Herzog von Reichstadt op zijn eenentwintigste, maar zou gedurende de verdere 19e eeuw als 'L'Aiglon' (de zoon van de adelaar) nog regelmatig een hoofdrol spelen in de smachtende dromen van monarchisten en romantici.

___________________________________________________

HISTOIRE NATURELLE -

Histoire Naturelle III - Met het portret van Charles François LeBrun, Napoleons gouverneur in de Nederlanden.

Nieuwe muurschildering en plafondschildering in Herengracht 40

HISTOIRE NATURELLE - Histoire Naturelle III

Met het portret van Charles François LeBrun, Napoleons gouverneur in de Nederlanden

Nieuwe muurschildering en een plafondschildering in Herengracht 40

Volières waarvan de deuren wijd open staan

Naast de als eieren op hun kant liggende portret medaillons, het borstbeeld van Lodewijk en wat andere historische memorabilia, is de voorgrond op deze Trompe-l'oeil schilderingen met name bevolkt door een veertigtal vogels, daar direkt achter vormen de lijnen en ornamenten van 18^e-eeuwse architectuurtekeningen het lineaire traliewerk van een volière. Volières waarvan de deur echter wijd open staat. en waar om onduidelijke redenen de vogels vrijwillig binnen blijven zitten. Ze lijken druk met allerhande bezigheden maar niets belet ze naar buiten te stappen en het weide landschap in te vliegen dat zich achter de tralies aftekent. Korver; “Ik vond het een mooi beeld in verband met de zaken rondom de Franse Revolutie, de Nederlandse Patriottentijd, de hele Franse periode hier te lande en de ambivalentie wijze waarop mensen überhaupt met vrijheid lijken om te gaan.” “De Spaanse regisseur Louis Buñuel begon ooit zijn film “Le Fantôme de la Liberté met een verwijzing naar het verhaal over Spaanse opstandelingen die tijdens de Napoleontische bezetting stierven voor het Franse vuurpeloton onder de uitroep; “dood aan de vrijheid”. Natuurlijk vallen er bij de vrijheid die, die Fransen in Spanje zeiden te komen brengen, nogal wat kanttekeningen te plaatsen maar als beeld van een resoluut van de hand gewezen vrijheid, is het een aangrijpend verhaal.”

___________________________________________________

Een kennis van Korver is neurologe. zij vertelde hem onlangs in het Israëlische Eilat eens een dolfinarium te hebben bezocht.

"De bassins van de dieren daar, staan gedeeltelijk (of een gedeelte van de dag) in open verbinding met de Rode Zee. Opvallend is dat een behoorlijk aantal dolfijnen weigert van de gelegenheid gebruik te maken om de bassins te verlaten. Het komt hoogstens per ongeluk voor, als een van die dieren al spelend ergens achteraan zit, maar zodra ze merken zich in open water te bevinden, schieten ze direct weer terug het bassin in. Ze herinnerde mij er aan dat dolfijnen zwemmen op echolocatie. De akoestiek van zo’n afgesloten bassin is duidelijk anders dan die in open water – waar de overgrote meerderheid van de uitgezonden signalen in de onmetelijke verte verdwijnt. Het lijkt er op dat wanneer men gewend is zichzelf te ervaren in een beperkte ruimte, een situatie van vrijheid over het algemeen als zeer bedreigend wordt ervaren.”

___________________________________________________

LE FRÈRE - Histoire Naturelle II

Met borstbeeld van Louis Bonaparte Koning van Holland

Nieuwe muurschilderingen en een plafondschildering in Herengracht 40

In de achtergrond verwijzen de beelden naar de traditie in het 18^e en 19^e-eeuws Amsterdamse interieur van behangselschilderingen met uitzichten op de Vecht. Ook in dit pand bevindt zich op de eerste etage nog een kamer met dergelijke schilderingen. ( eenzelfde serie die zich ooit in het achterhuis bevond maakt tegenwoordig deel uit van de collectie van het Amsterdams Historisch Museum.) “In die lijn besloot ik de 18^e-eeuwse theekoepels, die Amsterdammers bij hun buitenplaatsen langs diezelfde Vecht lieten bouwen, om te toveren tot een typisch 18e-eeuwse volière galerij. Een verzameling vogels uit de tijd dat men kennis ordende in met name het Franse Verlichtingsproduct bij uitstek: de Encyclopedie. Dat theekoepels van nature vaak een zekere vogelkooivorm hebben, was natuurlijk een prettige bijkomstigheid.”

Met de vogels lijkt Korver zijn beelden in een 17^e eeuwse Hollandse schilder-traditie te plaatsen; het genre van de zogenaamde ‘neerhoven’ of ‘hoenderhoven’ van Frans Snyders, Melchior de Hondecoeter, Marghareta de Heer, Jan Fyt en Joris Hoefnaghel. Afbeeldingen van verschillende vogels op een binnenplaats, een boerenerf of in de tuin van een rijker buitenhuis. Soms een verzameling pluimvee maar vaker een gemengd gezelschap van ‘voghels uyt alle windstreecken’. De wijze waarop de vogels hier zijn vormgegeven lijkt echter meer op de 18^e en 19^e eeuwse, met de hand ingekleurde kopergravures uit de encyclopedieën van Buffon / de Seve, Jardine, Barraband, Nozemann, en Audubon. De beelden bevinden zich hierdoor op anachronistische wijze in verschillende tijden en tradities tegelijk en lijken zich zo door hun vorm en inhoud uitstekend te kunnen voegen in een huis dat zijn oorsprong vindt in een periode die bij uitstek een omslagpunt in de geschiedenis genoemd mag worden. Met recht een breukvlak van twee eeuwen.”

Herengracht 40, De bewoners van het pand, Jos en Lieke Koets en mr Aart en Brigitte Heering nodigde Peter Korver uit om de geschiedenis van het pand te verwerken in een aantal nieuw muurschilderingen en plafondschilderingen in de entree.Aankomst Willem I in Scheveningen 30 november 1813 اللوحة السقف - جدارية

HÔTEL DE VILLE - 1813 - Histoire Naturelle IV

Met portret van Koning Willem I. - Scheveningen 30 november 1813

Nieuwe muurschildering en een plafondschildering in Herengracht 40

Een vervolg

Toen de bewoners, enige tijd na de plaatsing van de eerste drie werken, Korver in januari 2011 verzochten een vervolg te maken voor het verlengde van de entree, werd besloten om een groot vierde werk te baseren op het Amsterdamse stadhuis dat tijdens de Franse periode door Napoleons broer Lodewijk werd verbouwd tot Koninklijk Paleis, om vervolgens na een periode als LeBrun’s Gouvernementeel werkpaleis te transformeren tot Paleis voor Koning Willem I. Een kleiner vijfde werk zou de door diezelfde Willem I opgerichte Nederlandsche Handel Maatschappij betreffen, die sinds 1831 op Herengracht 40 gevestigd is geweest.

Op het enorme drieluik “Hôtel de Ville” gewijd aan de Oranje omwenteling van november 1813, staat de gevel van het voormalig Stadhuis op de Dam volledig open en toont een wijds maritiem vergezicht. De voorgrond is gevuld met rondscharrelende zeevogels op en tussen

een golf van matrassen en meubilair van vertrokken bewoners. Een 18^e-eeuwse kopergravure van een Oranje Rotshaan hangt als een pamflet aan de tralies. De gravure is nog niet ingekleurd maar heeft alleen een veeg oranje inkt gekregen, de ingelijste zilveren rijksdaalder die er onder hangt, toont het portret van ‘koopman-koning’ Willem I.

“De Handel Mij”, het vijfde werk, wordt gedomineerd door een monumentale Javaanse Neushoornvogel, De vloer is hier gevuld met Delfts blauwe scherven, een grote kraantjeskan en een aantal gietvormen voor chocolade-eieren. Het traliewerk toont de gevel van het huis waarin de schilderingen zich bevinden met op de achtergrond een Indisch landschap. De openingen in het traliewerk zijn hier echter klein; alleen vogels van een veel geringer formaat – en muizen - kunnen deze volière in en uit. Het enorme economisch herstel van de Nederlanden, dat de NHM in de 19^e eeuw mede mogelijk maakte ( de z.g. “koloniale baten’ liepen in die jaren geregeld op tot ruim dertig procent van de rijksbegroting) betekende grote onvrijheid elders in de wereld.

Koning Willem I’s gedroomde doorstart van de VOC, die uiteindelijk zou opgaan in de huidige ABN-AMRO Bank, zou het doel worden waarop Multatuli’s “Max Havelaar, of De koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.’ in 1860 zijn pijlen richtte.

MURAL - "De HandelMij" - Peter Korver | Amsterdam 2012

DE HANDEL MIJ - Histoire Naturelle V

Nieuwe muurschilderingen en plafondschildering in Herengracht 40.

voormalig Hoofdkantoor Nederlandsche Handel Maatschappij

En zo maakt het beeld in de gang niet alleen een historische lus waarin het huis wordt geplaatst in een grotere historische beweging maar heeft ook de rol van de kooien hier een volledige draai gemaakt.

Ging het bij de eerste drie beelden immers over de vrijheid van de gekooide die niet ziet of accepteert dat zijn volière eigenlijk openstaat en was de gevel van het voormalig stadhuis in “Hôtel de Ville” zelfs maximaal opgerekt tot lijst-theater. Het economisch herstel van 19e-eeuws Nederland, was voor een groot deel gebaseerd op de gekooidheid van de ander.

_________________________________________________________
"De entree lijkt op een of andere wijze een subtiele warmte te hebben gewonnen, sinds het moment dat de vogels hier werden aangebracht . ."
_________________________________________________________

Voor de bewoners van Herengracht 40 is dit alles niet echt een dagelijkse zorg. Zoals een van hen onlangs zei; We genieten eigenlijk vooral van de pracht van de vogels elke keer al we hier binnenkomen, de entree lijkt wel op een of andere wijze een subtiele warmte te hebben gewonnen, vanaf het moment dat ze hier binnenkwamen.
Volgens Korver is dat precies wat hij op het oog had; "Het is niet mijn rol om morele oordelen uit te spreken over de historische werkelijkheid, dat is te makkelijk en het verandert niets. Maar bovenal; het zou denk ik niet goed zijn voor het huis zelf. Ik wilde alleen al deze historische gebeurtenissen en verbanden naar de oppervlakte halen, om ze vervolgens te kunnen inbedden in iets heel moois."